ÂDEM b. EBÛ İYÂS

132’de (749-50) Merv’de doğdu. Bağdat, Kûfe, Basra, Hicaz, Mısır ve Şam’daki âlim ve muhaddislerden ders okudu. Daha sonra Filistin bölgesindeki Askalân’a yerleşti; bu sebeple Askalânî nisbesiyle de anılır. Güvenilir bir râvi olmasının yanında sünnete son derece bağlılığıyla da tanınmaktadır. Hocaları arasında, yanından uzun zaman ayrılmadığı Şu‘be b. Haccâc ile İbn Ebû Zi’b ve Leys b. Sa‘d gibi devrin büyük muhaddisleri vardır. Buhârî, Ebû Dâvûd, İbn Mâce, Nesâî, Taberânî ve Dârimî gibi meşhur hadisçiler kendisinden hadis rivayet etmişlerdir. Ayrıca uzun yıllar hadis ve kıraat ilimlerini okutmakla meşgul olmuştur. Cemâziyelâhir 220’de (Haziran 835) Askalân’da vefat etmiştir. Buhârî, Ṣaḥîḥ’ine onun hadislerinden 281 tanesini almıştır.

Âdem b. Ebû İyâs’in bir tefsiri olduğu bilinmekte ise de eser henüz ele geçmemiştir. Tefsîru Mücâhid (Doha 1976) adıyla neşredilmiş olan eserdeki hemen bütün rivayetlerde onun isminin yer alması dikkat çekmekte ve bu tefsirin asıl sahibinin Âdem b. Ebû İyâs olabileceği ihtimali akla gelmektedir. Onun bir hadis cüzü Zâhiriyye Kütüphanesi’nde (nr. 20/10, vr. 176^a-185^a) bulunmaktadır. İbn Hacer el-Askalânî, Kitâbü S̱evâbi’l-aʿmâl adlı bir kitabından da söz etmektedir (bk. GAS, I, 102).

BİBLİYOGRAFYA

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VII, 490.

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, I, 268.

Hatîb, Târîḫu Baġdâd, VII, 27-30.

İbn Ebû Ya‘lâ, Ṭabaḳātü’l-Ḥanâbile, I, 331.

Sem‘ânî, el-Ensâb, VIII, 449-450.

Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, I, 409.

a.mlf., ʿAʿlâmü’n-nübelâʾ, X, 335-338.

İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, I, 196.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 442.

Sezgin, GAS, I, 102.

İsmail Cerrahoğlu, “Tefsirde Mücâhid ve Ona İsnad Edilen Tefsir”, AÜİFD, XXIII (1978), s. 31-50.