Awesta Fuad Hassan Harky. Fars kaynaklarına göre Şah Tahmasb döneminde (1524-1576) Safevi ülkesinde yaşanan iç sorunların Osmanlı-Safevi ilişkilerine etkileri. Yüksek lisans tezi (2021)

Awesta Fuad Hassan Harky. Fars kaynaklarına göre Şah Tahmasb döneminde (1524-1576) Safevi ülkesinde yaşanan iç sorunların Osmanlı-Safevi ilişkilerine etkileri. Yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021, IV+112 s.

Özet

Bu çalışma 1524-1576 yılları arasında Farsça kaynaklara göre Tahmasb döneminde Safevi Devleti’nin iç sorunlarının Osmanlı-Safevi ilişkisine etkilerini ele almaktadır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde genel olarak Şah İsmail ve Safevi Devleti’nin durumu anlatılmaktadır. Daha sonra Tahmasb’ın hayatı ve tahta çıkışından bahsedilmektedir. İkinci bölümde iç sorunlara dayanarak Tahmasb döneminde Safevi Devletinin (siyasi ve ekonomik) durumu hakkında genel bilgiler verilmiştir. Safevi Devleti’nin siyasi durumu ile ilgili daha çok; Şah Tahmasb dönemindeki isyanlar (Bağdat İsyanı, Ulama Tekelü İsyanı, Hace Muhammed Salih Bitikçi İsyanı, Türkmen Yaka İsyanı, Sam Mirza ve Elkas Mirza İsyanı, Ahmed Han Geylan İsyanı, Gürcü İsyanı) açıklanırken Safevi Devleti’nin ekonomik durumu noktasında ise; savaşların ekonomiye etkisi, güvenlik sorunu, vergi sorunu ve diğer sorunlar üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda Kızılbaş aşiretleri (Ustaclu, Şamlu, Tekelü, Rumlu, Avşar, Zülkadr) ve bu aşiretlerin Tahmasb’ın tahta çıkmasındaki etkisine yoğunlaşılmaktadır. Bölümün sonucunda Şah Tahmasb dönemine bağlı olarak Safevi-Özbek mücadelesini konu edinmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümü hasseten Şah Tahmasb döneminde Safevi-Osmanlı ilişkisinden bahsetmektedir. Daha sonra Safevi Osmanlı mektuplaşmasından (Tahmasb-Süleyman arasında) yola çıkarak Maverünnehir sınır meselesi değerlendirilmektedir. Şah Tahmasb ve Sultan Süleyman arasında yaşanan savaşların Amasya Antlaşması ile sonuçlanması anlatılmıştır. Bölümün başka bir kısmı Şehzade Bayezid’in Safevi Devleti’ne sığınması ve son olarak da Sultan Süleyman’ın vefatından sonra Safevi-Osmanlı ilişkisi üzerine yoğunlaşmaktadır.

Abstract

This study examines the inner conflicts that Persian Safevid had and their consequences of those issues on their connections with countries of Persian Safevids and Ottoman Empire by depending on Persian sources in the 1524-1576 AD. This article encompasses three sections (elements) and incorporates an introduction. The first section is about the Safevids circumstances in shah Ismail era and later on we talk about Shah Tahmasp and his life and when he takes the throne. In the second section, we talk about the inner conflicts in Shah Tahmasp era politically and economically. Regarding to the Persian, Safevid political conditions which are (Baghdad city rebellion, uprising of Ulama Taklo, rebellion of haji Mohammed Saleh Btkche, Turkmen Yakasi rebellion, uprising of Sam Mirza and Alqasb Mirza and uprising of khan Mohammed khan Geylane and rebellion of Georgia). Regarding of the economic situation, the influence of the wars on economics of Safevids , and lack of transportation and some other issues are explained extensively. At the same time Qizilbash tribes (Astagelo, Shamlou, Takkalu, Romlo, Afshar, Zolqadr) these tribes had effect on shah Tahmasp to take the throne and ongoing inner conflicts. At the end of this section, we mention the war between Safevids and Ozbaks. And it has also been mentioned that Ozbaks attacked Safevids era area sixth times. The third section of the study is about relations of Persian Safevid dynasty in shah Tahmasp era and Ottoman Empire in sultan Suleiman the magnificent era. And after words exchanging letters between (Safevids and Ottoman Empire), And also they made the mapped out for their geographical location, and also about the four Ottoman Empires attack on Safevids and resulted to make Amasya arangement. And in another part it mention about Sehzade Bayezit and Shah Tahmasp’s relation Safevids and Ottoman Empire.