| Tez Künye | Durumu | ||
| Saffârîler ve Tahirîlerin siyasî ilişkileri (253-279/867-892) / Saffârid and Tahirîds political relations (253-279/867-892) Yazar:ESRA ALADAĞ Danışman: PROF. DR. ABDULLAH DUMAN Yer Bilgisi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2022 128 s. | ||
| Abbasî Devleti bünyesinde ortaya çıkan Tahirî ailesi; Horasan, Mâverâünnehir, Sicistan/Sistan ve Taberistan gibi bölgelerde hâkimiyet kurmayı başardı (821). Tahirîler, hanedanlığın en güçlü ismi olan Abdullah b. Tahir zamanında Abbasî halifelerini siyasî baskı altına alacak kadar güçlendiler. Abdullah hem askerî hem de siyasî dehasıyla hemen ön plana çıkarak hanedanlığı kuvvetlendirdi. Ancak ardılları onun kadar başarılı ve kuvvetli bir kişiliğe sahip olmadıklarından hanedanlığı daha ileriye götüremediler. Ailenin son Horasan valisi Muhammed b. Tahir’in zayıf karaktere sahip olması ise Tahirîlerin sonunu getirmeye yetti. Tahirîlerin yıkılmasında Sicistan’daki Hâricî isyanlarının da büyük payı olmuştur. Nitekim hanedanlığın Horasan’ın yanı sıra Sicistan’a atandığı günden bu yana var olan bu isyanlar tam anlamıyla kontrol altına alınamadı. Bu isyanların bastırılamaması bölgedeki yerel güçlerin Sicistan’da başkaldırmalarına sebep oldu. Muhammed b. Tahir zamanında ortaya çıkan Ya’kub b. Leys, ayyârların desteğini alarak kısa sürede güçlendi. Çok geçmeden Tahirîlerin güç kaybına uğramalarını da fırsat bilerek Sicistan’da kendi hanedanlığını kurdu (861). Ya’kub’un ata mesleğinden dolayı Saffârîler adıyla anılan bu aile, kısa zamanda Sicistan’da hâkimiyetini sağlamlaştırarak Tahirîler için büyük bir tehdit olmaya başladı. Tahirîlerin uhdesinde bulunan toprakları ele geçirerek onların alanını daralttı. Ya’kub karşısında dirayetli bir duruş sergileyemeyen Horasan valisi Muhammed b. Tahir, Tahirîlerin hızlı bir şekilde çöküşüne sebep oldu. Ya’kub’un Tahirîlere bağlı yerleri ele geçirdikten sonra başkent Nîsâbûr’u alması Tahirî ailesinin sonunu getirdi (873). Tahirîler karşısında hızla yükselen Ya’kub, hırsına yenik düşerek daha fazla toprak sahibi olmak istedi. Bu sebeple Abbasî halifesi Mu’temid ile karşı karşıya gelen Ya’kub, Iztarbed’de ağır bir mağlubiyet yaşadı (876). Bu savaştan sonra Horasan’a tekrar atanan Tahirîler, hanedanlıklarını eski gücüne kavuşturma şansını elde ettiler. Ancak hem Tahirîlerin karizmatik bir liderden yoksun oluşu hem de Ya’kub’un halefi Amr b. Leys’in güçlü karakteri buna izin vermedi. Amr, Abbasîlere itaatini bildirip meşruiyet elde ettikten sonra Horasan’ı uhdesine aldı ve Tahirî ailesine tamamen son verdi. Saffârîler, artık Horasan’a hâkim olmuştu. Ancak Amr, bununla yetinmeyerek daha önce Tahirîlere bağlı olan Mâverâünnehir bölgesini de topraklarına katmak için Sâmânîler ile mücadele etti. Bu mücadelelerde esir düşen Amr’dan sonra Saffârîler bir daha tam anlamıyla eski gücüne kavuşamadı. Sicistan bölgesinin yerli halkından olmaları hasebiyle uzun yıllar bölgede kalmayı başarsalar da Sâmânîler ve Gazneliler gibi dönemin güçlü devletlerinin vasalı olarak yaşamlarını sürdürdüler. Bu hanedanlık, Ebû Ahmed Halef zamanında Gazneli Mahmud tarafından yıkılarak siyasî serüvenini tamamlamış oldu (1003). Anahtar Kelimeler: Abbasîler, Tahirîler, Saffârîler, Ya’kub b. Leys, Amr b. Leys, Horasan, Sicistan/Sistan. | |||
| The Tahiri family, which emerged within the Abbasid State; He succeeded in establishing dominance in regions such as Khorasan, Transoxiana, Sicistan/Sistan and Taberistan (821). Tahirîs, the most powerful name of the dynasty, Abdullah b. During the Tahir period, they became strong enough to put the Abbasid caliphs under political pressure. Abdullah strengthened the dynasty by coming to the forefront with both his military and political genius. However, since his successors did not have such a successful and strong personality, they could not take the dynasty further. The last Khorasan governor of the family, Muhammad b. Tahir’s weak character was enough to bring the end of Tahirîs. The Kharijite revolts in Sicistan also played a major role in the destruction of the Tahirids. As a matter of fact, these revolts, which have existed since the dynasty was appointed to Sicistan as well as Khorasan, could not be fully brought under control. The failure to suppress these rebellions caused local forces in the region to revolt in Sicistan. Muhammed b. Ya’kub b. Leys gained strength in a short time with the support of the ayyars. Not long after, he took advantage of the loss of power of the Tahirids and established his own dynasty in Sicistan (861). This family, known as the Saffarids because of Ya’kub’s ancestral profession, soon consolidated its dominance in Sicistan and became a great threat to the Tahirids. By seizing the lands under the control of Tahirîs, he narrowed their area. The Khorasan governor, Muhammad b. Tahir led to the rapid collapse of the Tahirians. After Ya’qub captured the places of Tahirîs, his taking the capital Nîsâbur brought the end of the Tahirî family (873). Ya’kub, who rose rapidly in the face of Tahirîs, succumbed to his ambition and wanted to own more land. For this reason, Ya’kub, who faced the Abbasid caliph Mu’temid, suffered a heavy defeat in Iztarbed (876). Tahiris, who were reassigned to Khorasan after this war, had the chance to restore their dynasty to its former power. However, both the Tahirids’ lack of a charismatic leader and Ya’qub’s successor Amr b. Leys’ strong character did not allow this. After Amr declared his obedience to the Abbasids and gained legitimacy, he took Khorasan under his control and completely put an end to the Tahiri family. Saffarids now dominated Khorasan. However, Amr was not content with this and struggled with the Samanids to add the Transoxiana region, which was previously a part of the Tahirids, to his lands. After Amr, who was captured in these struggles, the Saffarids could not fully regain their former power. Although they managed to stay in the region for many years due to being one of the indigenous people of the Sicistan region, they continued their lives as vassals of powerful states of the period such as the Samanids and the Ghaznavids. This dynasty was destroyed by Mahmud of Ghazna during the time of Abu Ahmed Khalaf and completed its political adventure (1003). Keywords: Abbasid, Tahirids, Saffirid, Ya’kub b. Leys, Amr b. Leys, Khorasan, Sicistan/Sistan. | |||