| Tez Künye | Durumu | ||
| Tarih-i Yemînî’nin Gazneli Mahmud kısmının tercümesi / Translation of Gazneli Mahmud part of Tarih-i Yemini Yazar:NOOREDDIN SAMEDOĞLU Danışman: DOÇ. DR. ZEHRA ODABAŞI Yer Bilgisi: Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2022 193 s. | ||
| Ebû Nasr Muhammed b. Abdülcebbâr el-Utbî er-Râzî’nin Tarih-i Yemînî fi Ahbâr-i Devlehü’l-Mülk Yemînü’d-devle ve emînü’l-mille Ebü’l-Kāsım Mahmud b. Nâsırü’d-dîn Sebük Tegin adlı eserinin tercümemize esas konu olan kısmı Yemînü’d-devle ve emînü’l-mille Sultan Mahmud Gaznevî bölümüdür. Sultan Mahmud Gaznevî (998-1030) Türkler’in büyük fatihlerinden biri olmakla beraber, Gazneli Devleti’ne de zirvesini yaşatan bir liderdir. Eserde tercüme etmeye karar verilen kısım “Emir Seyfüddevle Mahmud ve Kardeşi Emir İsmâîl ile Olan Macerasının Beyanı” başlığıyla başlamış ve “Emir Sahibü’l-Ceyş Ebû’l-Muzaffer Nasr b. Nâsırü’d-dîn Sebük Tegin’in Beynanı” başlığıyla bitmiştir. Utbî bu eserinde kendi dönemşnde Türk ve İslâm ülkelerinde ve özellik Horasan’da cereyan eden pek çok hadise aktarılmaktadır. Tercümesini konu ettiğimiz bölümünde Emir Nâsırü’d-dîn Sebük Tegin’in vefatından sonra Horasan, Türkistan, Irak ve Hindistan’da gerçekleşen vakıalara ağırlık verilmiştir. Emir Nâsırü’d-dîn (997 yılında) vefat ederken kendi yerine küçük oğlu olan Emir İsmâîl’i veliaht tayin etti. Ancak Horasan sipehsâlârı olan, pek çok savaşta galebe kazanmış, kalabalık orduları yönetmiş ve yaşça da Emir İsmâîl’den büyük olan Sultan Mahmud onun emirliğini kabul etmedi. Emir İsmâîl, devlet adamlarına, ordu komutanlarına babasından miras kalan altın ve gümüşleri onlara sunarak yanında tutamazken, Sultan Mahmud ise akıllı siyasetiyle yönetimdeki devlet adamlarını ve ordu komutanlarını hiç bir varlık sarf etmeden etrafına topladı. Sonunda Sultan Mahmud (998 yılında) kardeşi Emir İsmâîl’i tahtından indirip kendisi tahta çıktı. Utbî bu güzide eserinin içeriğinde yalnızca Sultan Mahmud’un gazaları ve fetih hareketleri ile ilgili değil, o dönemde Horasan’da faaliyet göstermekte olan pek çok hanedanlar hakkında de kıymetli malumatlar vermektedir. Utbî eserinde Sâmânîler’in son dönemini, Türkistan Hanlar’ıyla Sâmânîler’in mücadelelerini, Türkistan Hanlar’ıyla Gazneliler’in münasebetlerini ve Abbâsiler ile Gazneliler’in ilişkilerini kapsamaktadır. Ayrıca yazar Simcûrîler’i, Saffârîler’i, Büveyhîler’i, Gûrlular’i, Garcistan Şahlar’ını, Afganlar’ı, Ferîgūnîler’ı ve Altıntaşoğullar’ını anlatmaktadır. Aynı zamanda o dönemin Horasan’ına ait siyasi hayat, ictimai yapı ve mezhepler arası çekişmeler hakkında da bilgiler aktarmaktadır. Eserin bu bölümünün sonunda, o dönemin bazı meşhur ulemâlarının biyografilerine ve düşüncelerine de yer ayrılmıştır. Utbî bu eserini Sultan Mahmud’un veliahdı Emir Celâlüddevl Ebû Ahmed Muhammed’in ricasıyla kaleme almış, H.412/M.1021 yılında tamamlayarak Vezir Ahmed b. Hasan el-Meymendî’ye sunmuştur. Eser Selçuklar döneminin ünlü kâtiplerinden biri olan ve Arapça ve Farsça’yı çok iyi bilen Münşî Ebû Şeref Nâsih b. Zafer b. S’ad Curfâdekânî (Gülpâykânî) tarafından (H.602/M.1206 yılında) Farsça’ya tercüme edilmiştir. | |||
| From the book of Tarih-i Yemînî fi Ahbâr-i Devlehü’l-Mülk Yemînü’d-devle and emînü’l-mille Ebü’l-Kāsım Mahmud b. Nâsırü’d-dîn Sebük Tegin which belongs to Ebû Nasr Muhammed b. Abdülcebbâr el-Utbî er-Râzî’ The part that i want to translate is Yemînü’d-devle and emînü’l-mille Sultan Mahmud Gaznavi. Sultan Mahmud Ghaznavi (998-1030) was one of the great conquerors of the Turks, and also a leader who brought the Ghaznavid Empire to its peak. The part we decided to translate in the work begins with “The Declaration of His Adventure with Emir Seyfuddevle Mahmud and His Brother Emir Ismail” and ends with “Emir Sahibül-ceyş Ebû’l-Muzaffer nasr b. Nasırüd-din Sebük Tegin’s Beyna”. In this work, he narrates many events that took place in Turkish and İslâmic countries. In the part of the work, which is the subject of the translation, after the death of Emir Nasırüd-din Sebük Tegin, He focused on the events that took places in khorasan, Turkistan, Irak, and India. When Emir Nasırüd-din died (in 997), he appointed his younger son Emir Ismail as heir. However, Sultan Mahmud, Who was older than Emir Isamil, did not accept his emirate. Emir Ismail tried to keep the statesmen and army commanders by presenting the gold and silver which he inherited from his father, but he could not success in this. on the other side Sultan Mahmud, gathered the statesmen and army commanders around him without spending any money just with his smart policy. Finally, Sultan Mahmud in ( 998 ) dethroned his brother Emir Ismail and Ascended the throne himself. The content of this work by Mumtaz Utabi gives information not only about Sultan Mahmud’s Ghazwat and the movement of his conqueror, but also about many active dynasties in khorasan at that time. In his work, Utbi describes the last period of the Samanids, the struggle between Turkestan kings and the Samanids, the relations between the Abbâsids and the Ghaznavids, Simjurids, Saffarids, Buyid dynasty, Ghurid dynasty, Garjistan kings, Afgans, Firygunies, Altinta sons. And also give information about the political life, social structure and inter-sectarian conflicts of khorasan of the period. At the end of his work, he has also allocated a place to the biographies and thoughts of some famous scholars of the period. Utbi wrote this work at the request of Amir Jelaludevl Ebû Ahmed Muahammed who was the heir of sultan Mahmud. Utbi completed it in H.412/M.1021 and sent to minister Ahmed b. Hasan Al-Maymendi. The work was translated by Munshi Ebû Sheref Nasih b. Zafer b. Sad jorfadekani who was one of the famous scribes of the Seljuk period and knew Arabic and Persian very well. | |||