| Tez Künye | Durumu | ||
| Hâfız-ı Ebrû’nun Mecma’u’t-tevârîh isimli eserinin İsmâilîler kısmı (Giriş-tercüme-değerlendirme) / The Isma’ilis section of Hâfiz-i Abrû’s Work Mecma’u’t-tevârîh (Introduction-translation-evaluation) Yazar:OĞUZ ŞAHİN Danışman: PROF. DR. GAZİ OSMAN ÖZGÜDENLİ Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2023 156 s. | ||
| Bu çalışma, Hâfız-ı Ebrû’nun hayatı, eserleri ve tarihçiliği hakkında bilgi vermek ve Mecmaʿu’t-tevârîh isimli eserinin İsmâilîler kısmının çevirisini sunmayı amaçlamaktadır. Hâfız-ı Ebrû, Timurlu döneminin ünlü İranlı coğrafyacısı ve tarihçisidir. Ancak, onun hayatı hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır ve doğum yeri, unvanları ve lakapları konusunda da bazı tartışmalar vardır. Hâfız-ı Ebrû olarak meşhur Şihabüddîn Abdullah b. Lütfûllah b. Abdilreşid el-Bihdadinî el-Hâvafî, Herat’a bağlı Bihdadin köyünde dünyaya gelmiştir. Hamedan’da eğitim görmüş ve yükselmiştir. İsmi Abdullah olan müellifin Künyesi Şihabüddîn, Lakabı da Hâfız-ı Ebrû’dur. Batı Literatüründe daha çok Hâfız-ı Ebrû olarak anılmaktadır. Tarih ve coğrafya alanlarında son derece yetkin birisi olan Hâfız-ı Ebrû gençlik yıllarından itibaren Emir Timur’un dikkatini çekmiş ve onun satranç arkadaşı olmuştur. Emir Timur’a yakınlığı sayesinde onun seferlerine katılma fırsatı bulmuş, hem elçi olarak görevlendirilmiş hem de seferler sırasında mühendis olarak da görev almıştır. Bu konumu sayesinde hem Timur döneminde hem de onun halefleri olan Şahruh Mirza ve Baysungur döneminde yaşanan hâdiseleri eserlerinde detaylı bir şekilde aktarabilmiştir. Eserlerinde sade bir dil kullanmayı tercih eden Hâfız-ı Ebrû, tarih ve coğrafya alanlarında birçok eser kaleme almıştır. Onun tarih alanında çalışmaları oldukça değerlidir. Bu alanda kaleme alınan, çalışmanın da konusunu oluşturan “Mecma’u’t-tevârîh” ya da tam adıyla “Mecmaʿu’t-tevârîhi’s-sultâniyye” önemli bir umumî tarih niteliğindedir. Yine onun kaleme aldığı “Mecmûʿa-i hâfız-ı ebrû” önemli bir derleme niteliğindedir. Onun “zeyl” çalışması da bulunmaktadır. Bu önemli zeylin ismi Zeyl-i Câmiʿu’t-tevârîh-i reşidî’dir ve bu eser adında da anlaşılacağı üzere Reşîdüddîn Fazlulah-ı Hamedânî’nin Câmiʿu’t-tevârîh isimli eserine yapılmış bir zeyldir. Coğrafya alanında da çalışması olan müellifin eseri “Coğrafya-yi hâfız-ı ebrû”dur. Müellif bu eserinde İslâm dünyasının önemli yerleri hakkında detaylı bilgiler vrmiştir. Tarih ve coğrafya alanında oldukça önemli eserler kaleme alan Hâfız-ı Ebrû, 25 Haziran 1430 yılında Azerbaycan’dan, Şahruh’un Karakoyunlularla yaptığı savaşın dönüşünde Zencân yakınlarındaki Serçem’de vefat etmiş ve naaşı Zencân’a taşınan Hâfız-ı Ebrû, Şeyh Ebü’l-Ferec-i Zencânî’nin türbesine defnedildimiştir. | |||
| This work aims to provide information about the life, works, and historiography of Hafiz-i Abru and to present the translation of the Ismaili section of his work “Mecmaʿu’t-tevârîh.” Hafiz-i Abru was a renowned Iranian geographer and historian during the Timurid period. However, there is limited information about his life, and there are debates about his birthplace, titles, and nicknames. Shihabuddin Abdullah bin Lutfullah bin Abdilreshid al-Bihdadini al-Hawafi, famously known as Hafiz-i Abru, was born in the village of Bihdadin near Herat. He received education in Hamedan and rose to prominence. The author, whose name is Abdullah, is known by the kunya Shihabuddin, and his nickname is Hafiz-i Abru, though he is more commonly referred to as Hafiz-i Abru in Western literature. Highly proficient in history and geography, Hafiz-i Abru drew the attention of Emir Timur from his youth and became his chess companion. Thanks to his proximity to Emir Timur, he had the opportunity to participate in military campaigns, serving both as an envoy and an engineer. His position allowed him to narrate events in detail during the Timurid era and the reigns of Timur’s successors, Shahrukh Mirza and Baysunghur. Preferring a simple language in his works, Hafiz-i Abru authored numerous works in the fields of history and geography. His contributions to the field of history are particularly valuable, with “Mecma’u’t-Tevârîh” or “Mecmaʿu’t-tevârîhi’s-sultâniyye” being a significant general history. Another notable compilation is “Mecmûʿa-i Hâfız-ı Abrû.” He also wrote a supplemental work named “Zeyl-i Câmiʿu’t-tevârîh-i Reşidî,” an addition to Rashid al-Din Fazlullah Hamedani’s “Câmiʿu’t-tevârîh.” In the field of geography, Hafiz-i Abru’s work “Coğrafya-yi Hâfiz-i Abrû” provides detailed information about important locations in the Islamic world. Hafiz-i Abru, who wrote very important works in the fields of history and geography, passed away on June 25, 1430, near Zencan, on his return from Azerbaijan after Shahrukh’s battle with the Kara Koyunlu. His remains were transported to Zencan, where he was buried in the tomb of Sheikh Abul-Faraj Zencani. | |||