| Tez Künye | Durumu | ||
| Türkistan aydınlarından Alihan Töre (1885-1976): hayatı, faaliyetleri ve fikirleri / Alihan Tore (1885-1976): A turkestani leader and scholar: His life, activities and thoughts Yazar:FERUZA SHOKIROVA Danışman: PROF. DR. AHMET KANLIDERE Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı Konu:Biyografi = Biography ; Tarih = History Dizin:Biyografi = Biography ; Orta Asya = Central Asia ; Sağuni, Alihan Töre = Sağuni, Alihan Töre ; Tarih = History ; Türk tarihi = Turkish history ; Türkistan = Turkistan | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2017 153 s. | ||
| Alihan Töre Sağunî (1885-1976), vatanı Türkistan’ın önce Çarlık, daha sonra Bolşevik Rusya tarafından yönetildiği devirde yaşayan âlim, hürriyet mücadelecisi, siyasetçi, yönetici, tarihçi, şair, tabip ve ediptir. Mekke, Medine ve Buhara’da medrese tahsilini yaptıktan sonra memleketi Tokmak’ta bağımsızlık faaliyetlerine katıldı. 1916 yılında yüz gösteren ayaklanmada aktif rol oynadı. Ayaklanmanın bastırılmasından sonra Doğu Türkistan’a kaçmak zorunda kaldı. 1917’de Tokmak’a geri dönen Alihan Töre, Bolşevik baskılarına maruz kalınca yeniden Doğu Türkistan’a kaçtı. 1944’te Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin kurulmasına öncülük etti ve Cumhuriyetin Cumhurbaşkanı sıfatıyla geniş çaplı siyasi, askeri ve sosyal faaliyetler yürüttü. 1946’da Ruslar tarafından Sovyetler Birliğine kaçırıldı ve ömrünün sonuna kadar Taşkent’teki evinde göz hapsinde tutuldu. Sovyetlerdeki 30 yıllık ömrü boyunca birkaç önemli eser kaleme aldı, İslami ve tıbbi sahalarda öğrenciler yetiştirdi. Alihan Töre yürüttüğü önemli faaliyetlerine rağmen Sovyet döneminde adından pek söz edilmemiştir. Özbekistan’ın bağımsızlığını elde etmesinin sonrasında onun bazı eserleri yayınlanmıştır. Onun hakkında birkaç makale oğlu Kutlukhan Şakirov ve torunları Uveyshan ve Bahmanyar Şakirovlar tarafından yazılmıştır. Azerbaycan Kafkasya Üniversitesinde Yılmaz Polat tarafından Doğu Türkistan’ın bağımsızlık mücadelesinde Alihan Töre’nin rolü konusunda bir doktora tezi yapılmıştır. Onun hakkında yazılanlar daha ziyade Doğu Türkistan’daki mücadelelerini anlatmaktadır. Fakat Alihan Töre’nin biyografisi ciddi bir şekilde ele alınmamıştır. Doğu Türkistan mücadelesindeki rolü yeterince değerlendirilmemiş, bazen yanlış tespitlere varılmıştır. Dolayısıyla bu çalışma, Alihan Töre’nin hayatı, faaliyetleri, edebi mirası ve fikirlerini ele alacaktır. Alihan Töre’nin el yazısı eserleri, kendisi, çocukları ve çağdaşlarının hatıralarına dayanarak sistematik bir biyografi inşa edilecektir. | |||
| Alihan Tore Saguni (1885-1976) was a scholar, freedom fighter, politician, ruler, historian, poet, physician and a writer who lived in Turkestan while it was initially ruled under Tsarist regime, then followed by the Bolshevik Russia. After finishing his studies in madrasahs of Mecca, Medina and Bukhara, he returned to his native city Tokmak to join the independence movement. He took an active part in riots of 1916. He had to flee to East Turkestan after the riot has been supressed. He returned to Tokmak in 1917, then he had to flee back to East Turkestan due to the Bolshevik pressures. He led the activities that resulted in foundation of the East Turkestan Republic and was elected its first president where he took wide range of political, military and social activities. In 1946 he was abducted by Russians to the Soviet Union and spent the remaining of his life in house arrest in Tashkent, Uzbekistan. He has written a number of important works and nurtured the followers in Islamic and medical sciences. Although Alihan Tore was active in several important fields, he wasn’t credited much during the Soviet era. After the independence of Uzbekistan some of his works have been published. Some biographic articles were written by his son Kutlukhan Shakirov and grandchildren Uveyshan and Bahmanyar Shakirovs. A PhD thesis by Yilmaz Polat titled “The Role of Alihan Tore in the independence movement of East Turkestan” was prepared in Caucasus University of Azerbaijan which focused more on his independence struggles of East Turkestan. However, there is no substantial biographic work on Alihan Tore to date. This work therefore focuses on Alihan Tore’s life, his struggles, his literary legacy, and his thoughts and ideas. A systematic biography will be built based on Alihan Tore’s manuscripts, his own memories and the memories of his children and contemporaries. | |||