| Tez Künye | Durumu | ||
| Türkiye Selçuklu-Altın Orda ilişkileri-siyasî, ekonomik, sosyo-kültürel (1242-1308) / The relationships between Turkish Seljukid and Golden Horde political, economic, socio-cultural (1242-1308) Yazar:EMEL KILIÇ Danışman: DOÇ. DR. İLHAN ERDEM Yer Bilgisi: Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin: | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2005 230 s. | ||
| ÖZET Türkiye Selçuklu-AItın Orda İlişkileri Siyasî, Ekonomik, Sosyo-Kültürel ( 1242- 1308 ) Türkiye Selçuklu Devleti II.Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde siyasî bir çöküş ortamına girmiştir.Devlet her yönden en parlak devresini yaşadığı Alâeddin Keykubâd’ın saltanatının son yıllarında Moğol tâbiiyetini kabul etmiş ve Türkiye topraklarında Moğol hakimiyeti yıkılış tarihi olan 1308 ‘e kadar gittikçe ağır bir yük halini almıştır.Türkiye Selçuklu Devleti Moğollar ile tanıştığı Alâeddin Keykubâd döneminde onları geçici bir tehlike olarak görmekteydi.Ancak 1243 yılından itibaren Moğollar’a vergi ödemek durumunda kaldı ve “il” konumuna geriledi.Moğol hakimiyetinin ilk devresi olan Altın Orda İlhanlık dönemi 1256 yılına kadar devam etti.Bu dönem içinde katlanılabilir ölçüdeki vergi yükümlülüğü ve birkaç olayda iç siyasete yapılan müdahaleler dışında Selçuklu Devleti varlığını devam ettirmekteydi. Altın Orda’nın Selçuklu siyasetindeki etkisi 1256 yılında son bulmuş kabul edilebilir.Berke, Mengü Temir, Tuda Mengü, Tula Buka ve Tokta dönemlerinde ticarî ve kültürel ilişkiler devam etmekle birlikte Altın Orda artık Selçuklu Devleti üzerindeki hakimiyet hakkını kaybetmiştir. Yakın Doğu’da İlhanlı Devleti’nin Altın Orda aleyhinde gelişmesi ve Altın Orda siyasetinde yaşanan saltanat mücadeleleri sonucu Türkiye Selçuklu Devleti’nin siyasi kontrolü İlhanlı Devleti’nin eline geçmiş ; Türkiye Selçuklu – Altm Orda ilişkilerinde ağırlık noktası siyasî alandan kültürel bağlantılara taşınmıştır. 158ÖZET Türkiye Selçuklu-AItın Orda İlişkileri Siyasî, Ekonomik, Sosyo-Kültürel ( 1242- 1308 ) Türkiye Selçuklu Devleti II.Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde siyasî bir çöküş ortamına girmiştir.Devlet her yönden en parlak devresini yaşadığı Alâeddin Keykubâd’ın saltanatının son yıllarında Moğol tâbiiyetini kabul etmiş ve Türkiye topraklarında Moğol hakimiyeti yıkılış tarihi olan 1308 ‘e kadar gittikçe ağır bir yük halini almıştır.Türkiye Selçuklu Devleti Moğollar ile tanıştığı Alâeddin Keykubâd döneminde onları geçici bir tehlike olarak görmekteydi.Ancak 1243 yılından itibaren Moğollar’a vergi ödemek durumunda kaldı ve “il” konumuna geriledi.Moğol hakimiyetinin ilk devresi olan Altın Orda İlhanlık dönemi 1256 yılına kadar devam etti.Bu dönem içinde katlanılabilir ölçüdeki vergi yükümlülüğü ve birkaç olayda iç siyasete yapılan müdahaleler dışında Selçuklu Devleti varlığını devam ettirmekteydi. Altın Orda’nın Selçuklu siyasetindeki etkisi 1256 yılında son bulmuş kabul edilebilir.Berke, Mengü Temir, Tuda Mengü, Tula Buka ve Tokta dönemlerinde ticarî ve kültürel ilişkiler devam etmekle birlikte Altın Orda artık Selçuklu Devleti üzerindeki hakimiyet hakkını kaybetmiştir. Yakın Doğu’da İlhanlı Devleti’nin Altın Orda aleyhinde gelişmesi ve Altın Orda siyasetinde yaşanan saltanat mücadeleleri sonucu Türkiye Selçuklu Devleti’nin siyasi kontrolü İlhanlı Devleti’nin eline geçmiş ; Türkiye Selçuklu – Altın Orda ilişkilerinde ağırlık noktası siyasî alandan kültürel bağlantılara taşınmıştır. 158İki ülke arasındaki sosyal ve kültürel ilişkiler etkilerini özellikle Kırım coğrafyasında hissettirmiştir.Türkiye Selçuklu ülkesinde Moğol etkisinin Altın Orda damgası taşıyanlarını ayrımlamak pek mümkün değildir.Demografik değişim Anadolu Türklüğü’ ne katkıda bulunmuşsa da dil ve edebiyat, mimari ve sanat açısından bakıldığında Selçuklu kendi iç dinamiğinden pek bir şey kaybetmemiştir.İlk dönem Moğol etkisini dolaylı biçimde görürüz.Türkiye’de Moğol hakimiyetinin ilk döneminde Selçuklu kültürünü biçimlendiren Moğollar değil önlerine katıp Türkiye’ye getirdikleri Türkmenler olmuştur.Kültürel alanda Selçuklu ülkesindeki Moğol etkisi daha geç dönemlerde Türk kimliğinin dil ve tarihinin bilincine varılması şeklinde ve özellikle edebiyatta görülür. Selçuklu Devleti’nin resmi dili konumundaki Farsça etkinliğini yitirmeye ve ana dil Türkçe ‘de yazılı edebiyat ürünleri verilmeye başlanmıştır.Mimaride eskiye oranla pasif kalınması siyasi belirsizlik ortamından kaynaklanır. Altın Orda kültürel anlamda Selçuklular’ a oranla daha çok etkilenmiştir.Selçuklu etkisinin izleri Kırım coğrafyasında yoğunlaşmış ; Altın Orda banilerinin yapılarını Selçuklu plân şemaları ve süsleme özellikleri biçimlendirmiştir. Selçuklu Türkmenleri’nin İslam anlayışı San Saltık ve beraberindeki Türkmen aşireti tarafından Kırım’a taşınmıştır.Onlar tarafından Altın Orda ülkesinde yürütülen gaza faaliyetlerinin varlığı bilinmektedir ancak bu hareket plânlı programlı bir İslamlaştırma siyaseti şeklinde değerlendirilemez. Selçuklular siyasî arenadan 1308’de tamamen çekilmiş olsa da Kırım kültüründeki mirasları uzun süre korunmuştur. | |||
| ABSTRACT The Relationships between Turkish Seljukid and Golden Horde Political, Economic, Socio-Cultural (1242- 1308) Turkish Seljukid State had experienced a political collapse under the rule of II.Gıyaseddin Keyhüsrev. The State accepted the rule of Mongols at the end of the age of Alaeddin Keykubad who enabled a golden age of the State in terms of every aspect and Mongol rule on Turkish territory continued till 1308 as an increasing burden. Turkish Seljukid State assumed Mongols as a temporary danger when they know them under the rule of Alaeddin Keykubad. However, they obliged to pay tax to Mongols and they became “province” after the year 1243. The first period of Mongol dominance was Golden Horde period and it continued to the year 1256. During the period, the taxes were at acceptable and apart from a few interventions to the domestic political matters of the country, Seljukid State had been surviving. The effects of Golden Horde on Seljukid politics can be accepted as ended in 1256. During the periods of khans Berke, Mengü Temir,Tuda Mengû,Tula Buka and Tokta, although the commercial and cultural relations were alive, there was no more Golden Horde dominance on Seljukid State. As a consequence of the development of the İlkhanid State in Near East against Golden Horde and the dynastic struggle in Golden Horde politics, the dominance on Turkish Seljukid State was gained by ilkhanid State ; the focus of the relations between Turkish Seljukid and Golden Horde was changed to the cultural relations instead of politics. 161The economic was the principle determinant of the politics in Seljukid State. From very beginning of the foundation to the collapse, all the sultans tried to follow the strategies that keep domestic trade alive. Therefore, there were wars to conquer big cities, the caravanserais were constructed, caravans were secured,commercial treaties were signed with European states. Seljukid State could not control the Black Sea trade for a long time although they conquered Suğdak and Sinop and became superior against Kypchaqs, on account of Trebizond Greeks and Genoeses. Seljukid State began to pay taxes after 1243 since they were subject to Golden Horde, but the actual collapse of Selçuklu economics started after the year 1277. There was a disorder because of the political struggle of Seljukid bureaucrats and intervention of the Mongolians caused to recede of the Seljukid economics. There was no important difference on Black Sea trade between 1243 and 1256 when Golden Horde dominance was seen on Turkish Seljukid State. The commercial relations with Kypchaqs were going on like Golden Horde State was not founded. Transit trade was especially important between these two states. It is understood that Golden Horde dynasty had been trying to keep alive the Seljukid trade, since the Seljukid was a bridge for the trades of the Golden Horde and Mamluk states. This situation, probably, explains why the taxes did not affect so much negatively the Seljukid finance during Golden Horde unlike the İlkhanid tax regime’s negative effects. Social and cultural relations occurred between these two states indicated themselves especially in the Crimea area. It is not possible to understand easily what the effects of either Mongols or Golden Horde in Turkish Seljukid territory. Demographic alteration contributed to the Anatolian Turks, but when 162it is examined in terms of language, architecture, literature and art,Seljukid did not lose its own dynamics. We see the early Mongol effects indirectly. In this early age, instead of Mongols. Turcomans who were brought by Mongols to Anatolia, shaped the Seljukid culture. Mongol effects on Seljukid territory was seen lately when Turk identity and Turkish language were remembered especially in literature. Official state language that was Persian language, lost its validity and some books were begun to be written in Turkish. The passive position of architecture was because of the unclear political matters. Golden Horde was affected more with compare to Seljukids, culturally. The traces of Seljukid’s were see;! especially in Crimea area ; Seljukid planned schemes and decoration features shaped the Golden Horde founders. Islam understanding of Seljukid Turcomans was moved to Crimea by San Saltiq and tribes moving with it. The Gaza actions of them in Golden Horde country was known but this cannot be evaluates as planned to make them Muslim. Although, Seljukid disappeared completely ı political area in 13 08, their heritages in Crimea culture were kept for a long time. 163 | |||