Ulucami’nin 50 m. kadar kuzeyinde bulunan Akça Mescid’in asıl adı, Pîrî Paşa’nın 947 (1540-41) tarihli vakfiyesine göre Akça Ahmed Mescidi’dir. Eserin inşa kitâbesi bulunmamakla birlikte bazı araştırmacılar binanın tarihini, taçkapı üzerinde evvelce mevcut olan iki kuş kabartmasının ebcedle ifade ettiği rakama göre tayin etmektedirler. Buna göre mescidin inşa tarihi olarak 812 (1409) yılı çıkmaktadır ki bu tarih Ramazanoğulları’ndan Şehâbeddin Ahmed Bey’in zamanına rastlamaktadır. Ancak bu görüşün sağlam bir esasa dayanmadığı ve sadece bir faraziyeden ibaret olduğu da unutulmamalıdır.
Akça Mescid, ölçüleri dıştan dışa 9,60 × 9,60 m. olan kubbe örtülü bir harim ile bunu kuzey ve batıdan çevreleyen 3.20 m. genişliğinde sundurmalı bir son cemaat yerinden meydana gelmektedir. Tamamen kesme taştan yapılan eserin kapısında, mihrabında, bazı pencere pervazlarında ve son cemaat yerinin mihrabında zengin mermer süslemeler bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok dikkati çekenler girift bitki, kuş ve aslan motiflerinin yerleştirildiği mukarnas firiziyle taçkapı süslemeleridir. Mihrabın sade nişi ve yanlarındaki nebatî bezemeli iki sütunçe, biri geometrik diğeri mukarnaslı iki silme içerisine alınmıştır.
Akça Mescid, bu kadar geç bir tarihte Selçuklu süsleme anlayışını devam ettirmesi ve son cemaat yerinin binanın batısında yer alması gibi özelliklerle dikkati çekmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Ankara 1972, I, 13-15.
Kurt Erdmann, “Zur türkischen Baukunst seldschukischer und osmanischer Zeit”, İstanbuler Mitteilungen, sy. 8, İstanbul 1958, s. 23.
T. Toros, “Akça Mescid ve İki Kuş”, Görüşler Dergisi, sy. 10, Adana 1938, s. 10.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 224 numaralı sayfada yer almıştır.